اقدام استراتژیک ایران برای دور زدن تنگه هرمز/ وقتی دیگر فروش نفت «صفر» نمی‌شود
به گزارش فراهان خبر به نقل از خبرنگار اقتصادی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ تنگه هرمز و خلیج فارس یکی از نقاط استراتژیک غرب آسیا است که به گفته کارشناسان انرژی بخش قابل توجهی از حمل و نقل انرژی از این منطقه انجام می شود. به همین دلیل کشورهای حوزه خلیج فارس به دنبال راه کارهایی برای دورزدن تنگه هرمز هستند تا اگر برای این منطقه اتفاقی رخ داد صادرات نفتشان متوقف نشود.
تنگه هرمز آبراهی است که بین دو کشور ایران و عمان قرار دارد. این تنگه، خلیج فارس را به دریای عمان و از آنجا به دریای عرب متصل می‌کند. عرض آن در باریک‌ترین نقطه حدود ۳۳ کیلومتر است و پهنای خطوط کشتیرانی در هر جهت فقط ۱.۵ کیلومتر است.بر اساس داده‌های سال ۲۰۱۷ حدود یک پنجم از نفت مصرفی جهان یعنی بین ۱۷ تا ۱۹ میلیون بشکه در روز از این تنگه عبور می‌کند. مصرف نفت جهان در روز حدود ۱۰۰ میلیون بشکه در روز است.
ایران، عراق، عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی که همه اعضای اوپک هستند بخش اعظم نفت خود را از طریق این تنگه به جهان صادر می‌کنند. قطر، بزرگترین تولید کننده گاز مایع نیز تقریبا تمامی گاز خود را از همین طریق صادر می‌کند.
تنگه هرمز از دیرباز به دلیل آنکه تنها راه ورود به خلیج فارس و تنها راه دسترسی دریایی به کشورهای منطقه بوده، برای امپراتوری‌ها و کشورهای استعمارگر و طبعاً برای کشورهای منطقه اهمیت بسیاری داشته است. اما این اهمیت زمانی به حد فوق‌العاده‌ای رسید که نفت در خلیج فارس کشف شد و تا امروز همین نفت یکی از اصلی‌ترین منابع انرژی جهان و اصلی‌ترین منبع درآمد کشورهای منطقه بوده است.
درست به همین دلیل تنگه هرمز که خلیج فارس را از طریق دریای عمان به آبهای آزاد جهان متصل می‌کند، یکی از استراتژیک‌ترین تنگه‌های جهان است و اوضاع حاکم بر آن می‌تواند اقتصاد جهان را دستخوش تغییر یا حتی بحران کند.
بر اساس آمارها حدود ۸۸ درصد نفت عربستان، ۹۰ درصد نفت ایران، ۹۸ درصد نفت عراق، ۹۹ درصد نفت امارات متحده عربی و تمام نفت کویت و قطر از تنگه‌ی هرمز به کشورهای دیگر صادر می‌شود به همین خاطر برخی کشورهای منطقه کوشیده‌اند برای صادرات نفتی خود تنها به عبور از این آبراه متکی نباشند و با احداث خطوط لوله، نفت خود را به کشورهای دیگر صادر کنند. اما باتوجه به اینکه حدود ۶۸ درصد ذخایر نفت و گاز دنیا در خلیج فارس قرار دارد و همچنان بیشتر صادرات نفتی کشورهای حوزه خلیج فارس با نفتکش‌ها انجام می‌شود، امنیت این تنگه در تأمین انرژی دنیا اهمیت بالایی دارد.
آبهای تنگه‌ی هرمز به سه بخش تقسیم می‌شود که شامل آبهای سرزمینی ایران، آبهای سرزمینی عمان و آبهای آزاد است. این تنگه تابع مقررات عهدنامه کنوانسیون ملل متحد در مورد حقوق دریاهاست و در شرایط صلح، کلیه کشتی‌های نظامی و بازرگانی از حق عبور ترانزیت برخوردارند.
کارشناسان اقتصادی معتقدند در صورت بسته‌شدن تنگه هرمز، بازارهای جهانی نفت با کمبود ۲۰ میلیون بشکه‌ای مواجه می‌شوند و احتمال دارد که بهای نفت از مرز بشکه‌ای ۲۵۰ دلار هم بگذرد. چرا که بسته‌شدن تنگه هرمز به معنای توقف صادرات ۹۰ درصد نفت منطقه و توقف معاملات تجاری بسیاری از کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس خواهد بود.
*عربستان و دور زدن تنگه هرمز
موضوع ایجاد مسیر جایگزین برای تنگه هرمز در زمان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در عربستان مطرح شد. هرچند مسیر اصلی صادرات نفتی عربستان از طریق تنگه هرمز است اما این کشور از سال ۱۹۸۲ میلادی خط لوله‌ای نیز ترتیب داده که صادرات از عربستان را از طریق دریای سرخ ممکن می‌سازد.این خط لوله که شرق به غرب یا پترولاین نام دارد، در زمان جنگ ایران و عراق و در پی نگرانی در عربستان نسبت به وضعیت بحرانی پیش‌آمده در خلیج فارس ساخته شد.سعودی‌ها از طریق سیستم پترولاین می‌توانند تنگه هرمز یا باب المندب را دور بزنند و به نفتکش‌ها در دریای سرخ و از آنجا به کانال سوئز و مدیترانه دسترسی پیدا کنند.
*امارات و خط لوله الفجیره-حبشان
امارات در سی ام ژوئن ۲۰۱۲ با هزینه‌ای بالغ بر ۳.۳ میلیارد دلار خط لوله حبشان –الفجیره را تاسیس کرده است که طول آن به ۳۸۰ کیلومتر می‌رسد و کاملا در خاک امارات واقع است. این خط لوله نفت از چاه نفت حبشان در امارت ابوظبی در شمال امارات متحده عربی شروع می‌شود و از مسیر راه شنی شهرک سویحان می‌گذرد و پس طی صدها کیلومتر از فراز سلسله کوه‌های حجر به بندر شهر الفجیره در کرانه دریای عمان می‌رسد.
الفجیره با مساحتی در حدود ۱۱۶۵ کیلومترمربع و جمعیتی بالغ‌بر ۱۳۰ هزار نفر، یکی از هفت امیرنشین امارات متحده عربی است. این منطقه از سمت غرب به شارجه و رأس الخیمه، از جنوب به کلبا و از شرق به دریای عمان محدود می‌شود.
بندر الفجیره، تنها بندر کشور امارات در حاشیه دریای عمان است و همین ویژگی موجب شده تا حاکمان امارات نگاه ویژه‌ای به این بندر داشته و برای کاستن از موقعیت ژئوپلیتیک تنگه هرمز و مقابله با تهدید بسته شدن آن از سوی جمهوری اسلامی، با ساخت یک خط لوله انتقال نفت از خلیج فارس به دریای عمان اقدام به دور زدن تنگه هرمز کنند.
*ایران هم تنگه هرمز را دور می زند
پنجشنبه‌ای که گذشت رئیس‌جمهوری از یک طرح استراتژیک کشور که آغاز لوله‌گذاری خط انتقال نفت خام گوره به جاسک و پایانه صادراتی در منطقه مکران بود، خبر داد. خط لوله‌ای که می‌تواند وابستگی صادرات نفت کشورمان را به تنگه هرمز کم کند تا در صورت بسته شدن آن صادرات نفت کشور لطمه‌ای نبیند و به مشتری‌های ما این اطمینان را میدهد که می‌توانند به نفت ما حتی در صورت بسته شدن تنگه هرمز دسترسی داشته باشند. مسئله‌ای که قطعاً در معادلات ژئواستراتژیک منطقه و جهانی قدرت مضاعفی به ایران خواهد داد.
بخش‌هایی از ویدئوکنفرانسی که روحانی دستور عملیات احداث این خط لوله را میدهد در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفت که در آن می‌گوید: «تنها کشوری که اگر روزی تنگه هرمز به دلیلی بسته می‌شد، صادرات نفتش به‌طور کامل متوقف می‌شد، جمهوری اسلامی ایران بود، یعنی این شعاری که ما می‌دادیم ما در کنار تنگه هرمز هستیم و آبراه در اختیار ماست، این حرف کاملاً درست بود اما برای روز مبادا مشکل عظیمی برای خود ما به وجود می‌آمد که از این مشکل عبور کردیم.»
هرچند عملیات این خط لوله از چند وقت پیش شروع شده، اما با صحبت‌های روحانی در روز پنجشنبه این خط لوله دوباره در فضای مجازی مورد توجه قرار گرفت. به همین دلیل امروز سعی داریم جزئیاتی از هزینه‌ها و حجم انتقال این خط لوله و از اثرات سیاسی احداث این خط لوله و فعالیت دیگر کشورها برای دور زدن تنگه هرمز هم بنویسیم.
سالهاست که موضوع دورزدن تنگه هرمز برای ایران نیز مطرح است و کشور در حال بررسی جایگزینی در خصوص پایانه نفتی خارک است به همین دلیل موضوع پایانه نفتی مکران مطرح شده است که به آبهای آزاد نزدیک تر است. براین اساس مقرر شد تا خط لوله گوره از سمت غرب تنگه هرمز تا منطقه جاسک در شرق تنگه هرمز احداث شود. خردادماه سال ۹۶ قائم مقام مجری این طرح اعلام کرد که مطالعات طراحی بنیادی مراحل نهایی خود را طی می‌کند. خط لوله جاسک قرار است روزانه یک میلیون بشکه نفت را از بوشهر به جاسک و پایانه صادراتی در منطقه مکران برساند و عملاً فروردین سال ۱۳۹۷ کار احداث این خط لوله شروع شد و تاکنون ۳۹ درصد از آن اجرا شده است.
خط لوله‌ای که قرار است نفت را از بوشهر به جاسک انتقال دهد ۱۱۰۰ کیلومتر طول دارد که در طول مسیر برای انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت از لوله‌هایی با قطر ۴۲ اینچ استفاده می‌شود. هزینه نهایی اجرای این طرح یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو تخمین زده شده و قرار است در طول مسیر پنج تلمبه‌خانه، ۲۰ مخزن ذخیره‌سازی با مجموع ظرفیت ۱۰ میلیون بشکه هم اجرا شود.
ساخت سه ایستگاه دریافت و ارسال توپک و ترمینال پایانی، اجرای ۴۰۰ کیلومتر خط انتقال برق و ساخت ۱۰ پست برق و ساخت تأسیسات دریایی شامل سه گوی شناور و خطوط زیردریایی و حوضچه آرامش و تأسیسات جانبی آن از دیگر بخش‌های این طرح است.
استاندار هرمزگان درباره میزان پیشرفت این طرح به ایرنا گفته: «پیشرفت این طرح ۳۹ درصد است که تاکنون ۸۶۰ کیلومتر مسیرسازی، ۴۴۰ کیلومتر ساخت لوله، ۳۵۰ کیلومتر حمل لوله به کارگاه و ۲۶۰ کیلومتر عملیات جوشکاری اجرا شده است.»
این طرح با همکاری شرکت‌های خارجی در حال اجرا بود که با تحریم‌های ظالمانه آمریکا از ایران خارج شدند و پروژه را نیمه‌کاره رها کردند و حالا قرار است به دست مهندسان توانمند داخلی تا اسفند ۱۳۹۹ به بهره‌برداری برسد. همچنین به گفته وزیر نفت، لوله‌های این طرح هم وارداتی بود که حالا سه شرکت ایرانی به تهیه آن موفق شده‌اند. به گفته استاندار بندرعباس، هم‌اکنون همه پیمانکاران و مشاوران این طرح ملی و راهبردی ایرانی هستند و تجهیزات و کالاهای مورد نیاز این طرح نیز تا ۹۵ درصد ایرانی است.
*هدف از احداث این خط لوله
هدف از اجرای این طرح بزرگ انتقال نفت خام سبک و سنگین صادراتی و نفت خام حوزه غرب کارون به جاسک، ذخیره‌سازی این نفت در جاسک و همچنین صادرات نفت خام از این منطقه است. با احداث این خط لوله، جاسک به یکی دیگر از قطب های نفتی ایران تبدیل خواهد شد که می‌تواند ضمن ایجاد شغل، باعث رونق بیشتر در منطقه شود، اما جدا از آنچه نوشتیم با توجه به اینکه جاسک در سمت شرق تنگه هرمز قرار دارد پس با انتقال نفت به آنجا دیگر نیازی به عبور نفتکش‌ها از تنگه هرمز نیست و صادرات نفت کشورمان با بسته شدن تنگه هرمز به صفر نمی‌رسد و با وجود صادرات نفت از دریای عمان، مشتریان نفت ایران مطمئن خواهند بود که نفت خریداری‌شده‌شان به دست آنها می‌رسد.
اگرچه بستن تنگه هرمز تا حد زیادی در اختیار کشور ماست، اما پیش از این در صورت بستن تنگه هرمز عملاً صادرات نفت ایران نیز به سمت صفر می رفت اما با احداث این خط لوله عملا با بسته شدن تنگه هرمز دیگر صادرات نفت ایران صفر نخواهد شد.
انتهای پیام/
.jpg&w=356&h=213 "صفحه نخست روزنامه‌های سیاسی ۱۱ تیر؛")
